W procesie socjalizacji każdy uczestnik danej kultury jednostkowej nabywa repertuar kategorii intelektualnych, umożliwiających interpretację zjawisk rzeczywistości zgodnych z doświadczeniem właściwym tej formacji kulturowej. Gdyby jednak procesy działań zależały wyłącznie od kategorii intelektualnych, zdobytych dzięki socjalizacji, byłyby całkowicie przewidywalne. Socjalizacja dąży do ograniczenia przewidywalności interakcji społecznych. Działania poszczególnych jednostek są sterowane między innymi przez grupy kulturowe, w których dana jednostka przebywa, a wytworzone przez nie scenariusze działań z różnych powodów akceptuje i powiela. Czynnikiem regulującym przewidywalność działań jest również świadomość. Jednostka nie tylko odpowiada na bodźce, ale również stara się zdobyć nad nimi kontrolę, niejednokrotnie świadomie reagując. Udział świadomości w działaniach jest różny. Wystarczy przywołać przykład działań automatycznych, nawykowych. Świadomość jest konieczna w procesie tworzenia się nawyków, modeli, wzorów, schematów. W momencie, gdy zostaną one już wytworzone, realizowane są w przeważającej mierze bezwiednie i bezrefleksyjnie. Zauważalne są one przede wszystkim wówczas, gdy nie są przestrzegane zasady ich użycia, a także w badaniach, takich jak prowadzone przez mnie.
W interdyskursie kultury polskiej scenariusze komunikacyjne są uwarunkowane sytuacją. Sytuację komunikacyjną utożsamiam z zespołem czynników fizycznych, przestrzenno-czasowych, w jakich dana komunikacja przebiega. Jest to układ konstruktów: nadawcy (nadawców) i odbiorcy (odbiorców) w określonym czasie i przestrzeni. W każdej sytuacji można wyróżnić komponenty obligatoryjne (takie jak: ograniczona przestrzeń; komunikacja może zachodzić tylko w przestrzeniach kontrolowanych zmysłami wzroku lub/i słuchu) i komponenty fakultatywne, indywidualizujące proces komunikacji (takie jak: gesty, mimika, głos). Uczestnicząc w komunikacji zauważamy zarówno jedne, jak i drugie komponenty. Umiejętność wyróżnienia konstytutywnych elementów danej sytuacji jest uwarunkowana kulturowym doświadczeniem jednostki.
Biorąc pod uwagę przewidywalność scenariuszy działań, możemy wyodrębnić sytuacje:
- zrytualizowane (pełna przewidywalność – reguły działań są ustalane i korygowane instytucjonalnie np.: wykład, rozprawa sądowa, mecz, gra, msza, obrzęd);
- potoczne (względnie duża przewidywalność – reguły są ustalane samorzutnie, podczas powielanych scenariuszy działań, korygowane są przez zmienne warunki życiowe, np.: sytuacje w sklepie, na poczcie, w urzędzie, w taksówce, w poczekalni itp.);
- okazjonalne (względnie mała przewidywalność – reguły są ustalane ad hoc w zależności od okoliczności, np.: sytuacje niecodzienne, wypadki).
Chcąc prześledzić scenariusze komunikacyjne w interdyskursie kultury polskiej, wybrałam (w sposób losowy) trzy typy sytuacji potocznych. W tym celu, wykorzystując perspektywę obserwatora, zarejestrowałam, a następnie poddałam analizie sytuacje w taksówce (70), w poczekalni u lekarza (83), w sklepie (200). Dla prowadzonych przeze mnie badań nie są istotne poszczególne odpowiedzi, ale generalne tendencje. Dlatego otrzymane wyniki sprowadzam do kompleksowych klas i kategorii, przedstawiających w syntetycznej formie generalne ukierunkowania analizowanych konstruktów. Na tym etapie badań chodzi mi głównie o zarysowanie problemu. Na podstawie reprezentacji można wyodrębnić względnie spójne kategorie. Wyniki badań prezentowane są w tabelach.
Scenariusze utrwalają modele regulujące porządek komunikacji, takie jak: wskaźniki delimitacji, tempo, typ kodu, utarty lub zindywidualizowany przebieg. Komunikacja jest uzależniona zasadniczo od:
- trwałości kontaktu (wielokrotny, powtarzający się lub też jednokrotny, sporadyczny);
- stopnia oficjalności kontaktu (oficjalny, nieoficjalny);
- społecznych rang uczestników (relacja współrzędności, podrzędności i nadrzędności).
Wybrane scenariusze analizowałam z uwagi na:
- liczbę uczestników, która decyduje o formie podawczej danego scenariusza (monolog, dialog, polilog);
- czasowa relacja między nadawcą a odbiorcą (czasowo równoległa, odnosząca się do przyszłości lub przeszłości);
- miejsce;
- temat;
- kanał (kanał słuchowy – tekst mówiony i kanał wzrokowy – tekst pisany).
Podczas jazdy taksówką w scenariuszach komunikacyjnych zaznaczają się elementy, takie jak:
- trwałość kontaktu – jednokrotny (najczęściej)
- stopień oficjalności kontaktu – oficjalny
- społeczna ranga uczestników – nierównorzędna (ranga usługodawcy: kierowca i usługobiorcy: pasażer/pasażerowie)
A następnie:
- liczba uczestników – dwie strony (nadawca/nadawcy – odbiorca/odbiorcy)
- czasowa relacja między nadawcą a odbiorcą:
- czasowo równoległa
- odnosząca się do przyszłości lub przeszłości
- miejsce – taksówka
- kanał – kanał słuchowy – tekst mówiony
- temat.
Tabela 1. Klasy i kategorie semantyczne w scenariuszach komunikacyjnych – taksówka.
| klasa | % | kategoria | |||
| tematyczna | trasa | 84,00% | ogólnie | 55,00% | |
| szczegółowo | 45,00% | korki uliczne | 57,00% | ||
| remonty | 43,00% | ||||
| informacje dotyczące zawodu taksówkarza, taksówki (-ek), korporacji taksówkarskiej | 12,00% | ||||
paliwo | 4,00% | ||||
| aktualna | 41,00% | pogoda | 59,00% | negatywnie | 71,00% |
| pozytywnie | 29,00% | ||||
| sytuacja polityczno-społeczna w kraju | 16,00% | negatywnie | 68,00% | ||
| pozytywnie | 32,00% | ||||
| sytuacja polityczno-społeczna lokalna | 15,00% | negatywnie | 59,00% | ||
| pozytywnie | 41,00% | ||||
| anegdoty obyczajowe | 10,00% | negatywnie | 48,00% | ||
| pozytywnie | 52,00% | ||||
| sytuacja polityczno-społeczna za granicą | 6,00% | negatywnie | 40,00% | ||
| pozytywnie | 60,00% | ||||
| sprawy prywatne | 3,00% | negatywnie | 67,00% | ||
| pozytywnie | 33,00% | ||||
| inne | 2,00% |
Z uwagi na tematykę komunikatów w zarejestrowanym korpusie tekstów wyodrębniam dwie spójne klasy: tematyczną (57% – odwołującą się bezpośrednio do obiektu – sytuacji, tu: jazda taksówką) oraz bardziej ogólną klasę: aktualną (41% – odwołującą się do aktualnych, bieżących, względnie czasowo równoległych tematów w stosunku do obiektu – jazdy taksówką). Klasa: inne (2%) uwzględnia pozostałe tematy, które nie dają się zaklasyfikować do powyższych kategorii, wykazują najczęściej charakter asocjacyjny.
W klasie: tematyczna pojawiają się tematy związane z obraną trasą (84%), realizowane przez scenariusze ogólne (55%) i szczegółowe (45%), w których podejmowane są tematy korków ulicznych i remontów dróg. Obok najczęściej pojawiającego się tematu trasy scenariusze obejmują również tematykę dotyczącą zawodu taksówkarza, taksówki, korporacji taksówkarskiej oraz paliwową.
Klasa: aktualna jest realizowana przez kategorie, takie jak: w pierwszej kolejności pogoda (59%), a następnie: sytuacja polityczno-społeczna w kraju (16%), sytuacja polityczno-społeczna lokalna (15%) i sytuacja polityczno-społeczna za granicą (6%), a również: anegdoty (10%) i sprawy prywatne (3%). Na uwagę zasługuje typ wartościowania tematów aktualnych. Dominantę stanowi wartościowanie negatywne. Zdecydowanie negatywnie prezentowana jest aktualna kategoria odnosząca się do pogody (opozycja przedstawia się następująco: negatywnie 71% – pozytywnie 29%), sytuacji polityczno-społecznej w kraju (opozycja przedstawia się następująco: negatywnie 68% – pozytywnie 32%), spraw prywatnych (opozycja przedstawia się następująco: negatywnie 67% – pozytywnie 33%) sytuacji polityczno-społecznej lokalnej (opozycja przedstawia się następująco: negatywnie 59% – pozytywnie 41%). Względnie równomiernie z nieznaczną przewagą pozytywnych nastawień zaznacza się wartościowanie w tematach aktualnych, będących różnego rodzaju anegdotami, dygresjami (opozycja przedstawia się następująco: negatywnie 48% – pozytywnie 52%). Pozytywnie, choć nie zdecydowanie pozytywnie, wartościowana jest sytuacja polityczno-społeczna za granicą (opozycja przedstawia się następująco: negatywnie 40% – pozytywnie 60%).
Scenariusze realizowane w kolejce w poczekalni u lekarza przedstawiają się, jak następująco:
- trwałość kontaktu – jednokrotny/wielokrotny
- stopień oficjalności kontaktu – oficjalny (w przypadku osób nieznajomych)/nieoficjalny (w przypadku osób znajomych)
- społeczna ranga uczestników – równorzędna
Oraz:
- liczba uczestników – nie mniej niż dwóch: monolog, dialog, polilog;
- czasowa relacja między nadawcą a odbiorcą
- czasowo równoległa
- odnosząca się do przyszłości lub przeszłości
- miejsce – poczekalnia
- kanał – kanał słuchowy – tekst mówiony
- temat.
Tabela 2. Klasy i kategorie semantyczne w scenariuszach komunikacyjnych – poczekalnia u lekarza.
| klasa | kategoria | ||||
| tematyczne | 52,00% | zdrowie/choroba | 37,00% | choroba | 70,00% |
| ból | 30,00% | ||||
| cel przybycia | 16,00% | ||||
| medykamenty | 15,00% | cena | 43,00% | ||
| marka/nazwa | 31,00% | ||||
| zastosowania/opis działania | 26,00% | ||||
| opieka lekarska/pielęgniarska | 13,00% | negatywnie | 66,00% | ||
| pozytywnie | 34,00% | ||||
| miejsce | 10,00% | przychodnia | 36,00% | ||
| szpital | 32,00% | ||||
| gabinet lekarski | 12,00% | ||||
| poczekalnia | 10,00% | ||||
| poradnia | 6,00% | ||||
| apteka | 3,00% | ||||
| inne | 1,00% | ||||
| czas | 9,00% | oczekiwanie | 51,00% | ||
| terminy przyjęć | 38,00% | ||||
| czas kuracji | 7,00% | ||||
| inne | 4,00% | ||||
| aktualne | 47,00% | pogoda | 27,00% | ||
| sytuacja polityczno-społeczna w kraju | 25,00% | ||||
| rodzina, sprawy prywatne | 22,00% | ||||
| sytuacja polityczno-społeczna lokalna | 21,00% | ||||
| sytuacja polityczno – społeczna za granicą | 9,00% | ||||
| inne | 4,00% | ||||
| inne | 1,00% | nieaktualne wydarzenia | 50,00% | ||
| sprawy prywatne | 49,00% | ||||
| inne | 1,00% |
Dane dotyczące komunikacji w poczekalni u lekarza pozwoliły na wyróżnienie tych samych klas, co w przypadku tematów podejmowanych podczas jazdy taksówką. Klasa: tematyczne (52%) obejmuje kategorie: zdrowie/choroba (27%), cel przybycia (16%), medykamenty (15%), opieka lekarska/pielęgniarska (13%), a również miejsce (10%) i czas (9%). Kategoria: zdrowie/choroba jest charakteryzowana przez choroby (70%) i ból (30%). Kategoria: medykamenty zawiera takie tematy, jak: cena, marka, nazwa, sposób działania, zastosowanie. Kategoria: opieka lekarska/pielęgniarska jest poddana wartościowaniu, przeważa ocena negatywna (opozycja przedstawia się następująco: negatywnie 66% – pozytywnie 34%).
Na uwagę zasługuje kategoria: czas (9%). Obejmuje ona odniesienia do czasu z jednej strony w znaczeniu kalendarzowym: terminy przyjęć, wizyt, odwiedzin itd. (38%), czas kuracji (7%, np. dzień, x dni, tydzień, x tygodni, miesiąc, x miesięcy itp. lub czas: od… – do…), z drugiej natomiast odwołuje się do zbiorowego charakteru czasu: oczekiwanie (51%), trwanie choroby itp. – czasu społecznego, który nie zawsze pokrywa się z czasem kalendarzowym. Czas jest jedną z relatywnych kategorii ludzkiego myślenia.
Czas w kulturze nie jest konstruktem samoistnym, ale relacją trwania, przemijania, następstwa lub równoczesności. Posiada zmienne tempo, jest niejednolity i niejednorodny. Nie jest linearny, ale cykliczny. Nie zawiera jednolitego systemu miar. Określenia typu: tydzień, rok, sezon są nie tyle miarami czasu, ile sposobami orientacji w czasie. Jak wykazują badania scenariuszy komunikacyjnych w interdyskursie kultury polskiej określenia czasu posiadają zmienne formy, zmienne układy odniesienia, a co za tym idzie, nie zawsze wykazują te same konotacje. Czas kategoryzowany jest na dwa sposoby, ogólnie i szczegółowo. Ogólny rejestr, odwołujący się do relatywnego ujmowania czasu, uzależnionego od punktu odniesienia, obejmuje takie określenia czasu jak: sezon, różnie oraz opozycje: krótko i długo. Rejestr szczegółowy zawiera charakterystyki operujące umownymi, kalendarzowymi jednostkami czasu: dzień, tydzień, miesiąc, kwartał, rok itd. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że bez względu na to, czy dana wypowiedź (zespół wypowiedzi) dotyczy rejestru ogólnego czy szczegółowego, to jest ona przefiltrowana przez system społeczny – i w efekcie funkcjonuje jako określenie czasu społecznego. Czas społeczny jest wspólny dla zbiorowości. Wiąże się ze wspólnie podzielanymi nastawieniami, sposobami myślenia i symbolizowania zjawisk. Odgrywa zatem role regulacyjne i integracyjne. „Stosunek do czasu właściwy danej zbiorowości manifestuje się w wyobrażeniach zbiorowych, wartościach, ramach i wzorach kultury, w świadomości społecznej, w zachowaniach ludzi (…).”
W klasie: aktualna (47%) lokują się kategorie związane z pogodą (27%), sytuacją polityczno-społeczną w kraju (25%), sytuacją polityczno-społeczną lokalną (21%), sytuacją polityczno-społeczną za granicą (9%). Część tematów (22%) jest poświęcona rodzinie i sprawom prywatnym.
Wziąwszy pod uwagę komunikację w sklepie z takiej samej perspektywy, otrzymamy schemat:
- trwałość kontaktu – jednokrotny/wielokrotny
- stopień oficjalności kontaktu – oficjalny/nieoficjalny
- społeczna ranga uczestników -> nierównorzędna; interakcja indywidualna,
role: usługodawcy (sprzedawca) i usługobiorcy (klient)
- liczba uczestników – dwie strony (nadawca – odbiorca)
- czasowa relacja między nadawcą a odbiorcą
- czasowo równoległa
- odnosząca się do przyszłości lub przeszłości
- miejsce – sklep
- kanał – kanał słuchowy – tekst mówiony
- temat.
Tabela 3. Klasy i kategorie semantyczne w scenariuszach komunikacyjnych – sklep.
| klasa | % | kategoria | |||
| tematyczna | 69,00% | produkt | 61,00% | cena | 36,00% |
| jakość | 24,00% | ||||
| ilość | 19,00% | ||||
| dostępność | 10,00% | ||||
| reklama | 9,00% | ||||
| inne | 2,00% | ||||
| sklep | 35,00% | miejsce | 55,00% | ||
| obsługa | 39,00% | ||||
| czas oczekiwania | 6,00% | ||||
| inne | 4,00% | ||||
| aktualna | 29,00% | pogoda | 45,00% | negatywnie | 70,00% |
| pozytywnie | 30,00% | ||||
| sytuacja polityczno-społeczna lokalna | 23,00% | negatywnie | 73,00% | ||
| pozytywnie | 27,00% | ||||
| sytuacja polityczno-społeczna w kraju | 18,00% | negatywnie | 69,00% | ||
| pozytywnie | 31,00% | ||||
| anegdoty obyczajowe | 11,00% | negatywnie | 53,00% | ||
| pozytywnie | 47,00% | ||||
| sprawy prywatne | 2,00% | negatywnie | 61,00% | ||
| pozytywnie | 39,00% | ||||
| sytuacja polityczno-społeczna za granicą | 1,00% | negatywnie | 37,00% | ||
| pozytywnie | 63,00% | ||||
| inne | 2,00% | nawiązania do wcześniejszych sytuacji | 66,00% | ||
| nieaktualne wydarzenia | 19,00% | ||||
| sprawy prywatne | 9,00% | ||||
| inne | 6,00% |
Analogicznie do poprzednich dwóch typów sytuacji, biorąc pod uwagę tematykę scenariuszy komunikacyjnych realizowanych w sklepie, wyróżniam klasy: tematyczną (69%) i aktualną (29%). W klasie tematycznej manifestują się kategorie: produkt (61%) i sklep (35%). W kategorii: produkt najczęściej podejmowane są tematy cen, jakości, ilości, dostępności oraz reklamy. W kategorii: sklep charakteryzowane jest miejsce i obsługa.
W klasie: aktualna odnotowuję kategorie, które pojawiają się w dwóch wcześniejszych tabelach. Różnice tkwią w rozłożeniu procentowym kategorii i sposobie ich wartościowania.
Reasumując, zestawienia klas tematycznych trzech badanych kontekstów sytuacyjnych (w taksówce, w poczekalni, w sklepie) wskazują na usieciowioną i stabilną zależność. A mianowicie w danych sytuacjach komunikacja jest ukierunkowana zasadniczo i prymarnie na kategorie semantyczne (tematy) bezpośrednio dotyczące tych sytuacji. I tak w taksówce podejmowana jest tematyka trasy oraz ogólnie pojętego ruchu ulicznego. W poczekalni u lekarza dominuje tematyka zdrowia, choroby, bólu, medykamentów i opieki lekarskiej. Natomiast w sklepie mówi się o sprzedaży, zakupach, produktach oraz ich cenach, ilości, jakości itp. Reprezentacja procentowa, a co za tym idzie nacechowanie danej kategorii semantycznej jest różne w zależności od kontekstu.
Tabela 4. Klasa aktualna w scenariuszach komunikacyjnych uwarunkowanych sytuacją.
| klasa aktualna | taksówka41% | poczekalnia 47% | sklep 29% |
| pogoda | 59,00% | 27,00% | 45,00% |
| sytuacja polityczno-społeczna w kraju | 16,00% | 25,00% | 18,00% |
| sytuacja polityczno-społeczna lokalna | 15,00% | 21,00% | 23,00% |
| sytuacja polityczno-społeczna za granicą | 6,00% | 9,00% | 1,00% |
| anegdoty obyczajowe | 10,00% | – | 11,00% |
| sprawy prywatne | 3,00% | 22,00% | 2,00% |
Biorąc pod uwagę klasę aktualną w trzech typach sytuacji (w taksówce, w poczekalni, w sklepie), z przedstawionej tu analizy wynika, że na pierwszym miejscu wśród tematów aktualnych we wszystkich kontekstach lokuje się pogoda. Drugą pozycję w zależności od sytuacji zajmują kategorie związane z sytuacją społeczno-polityczną w kraju (taksówka, poczekalnia) i lokalne (sklep). Anegdoty obyczajowe mają swoje miejsce w procesie komunikacyjnym w taksówce i sklepie, kategoria ta natomiast nie odnotowuje się w interakcjach w poczekalni u lekarza. Jednocześnie w poczekalni u lekarza mocno zaakcentowana jest kategoria: sprawy prywatne, która w pozostałych sytuacjach potocznych jest marginalna. Klasę aktualną bez względu na typ sytuacji w drodze uogólnień w ramach konstruktywizmu można by scharakteryzować jako scenariusze uzasadnieniowe w interdyskursie polskim.
Zarówno klasy tematyczne, jaki i aktualne wyznaczają obszar normalności w ramach systemu polskiej kultury jednostkowej. W drugiej rzeczywistości scenariusze komunikacyjne są uwarunkowane sytuacją, ale jak wykazały niniejsze badania tylko do pewnego stopnia. Z uwagi na klasy i kategorie semantyczne, scenariusze poszczególnych typów są zróżnicowane w klasie tematycznej. W dużej mierze tematy bez względu na sytuację, w jakiej są podejmowane, pokrywają się lub krzyżują.
W powyższych badaniach nie uwzględniam takich elementów scenariuszy komunikacyjnych, jak: wskaźniki rozpoczęcia, podtrzymywania i zakończenia komunikatów, typów obranych kodów oraz kanałów (przebiegów) komunikacji. Skupiając się przede wszystkim na klasach i kategoriach semantycznych, abstrahuję od profili uczestników scenariuszy komunikacyjnych, strategii przejmowania ról, układu tych ról, długości tur i ich zawartości treściowej. Ta część pracy – dotycząca scenariuszy komunikacyjnych uwarunkowanych sytuacją – jest jedynie sugerowaniem problemu, domagającym się dalszej eksplikacji.
Za przedmiot badań w tym artykule obrałam scenariusze komunikacyjne w interdyskursie uwarunkowane sytuacją. Moim celem była próba rekonstrukcji w trzech obszarach i ich analiza z uwagi na teorię systemu i konstruktywizm. W badaniach na etapie gromadzenia materiału egzemplifikacyjnego dbałam o interpersonalną sprawdzalność i falsyfikowalność danych (tzn. o dążność do obiektywności badań). Łącząc niejednokrotnie metody z obszaru językoznawstwa, a także socjologii przyjęłam metodę kulturoznawczą.
Metoda socjologiczna – najbliższa kulturoznawczej – jest przydatna w analizach treściowych. Jednak konieczne jest założenie, że zarówno kulturoznawstwo, jak i socjologia – stanowiąc odrębne dziedziny nauki – ukierunkowane są na inne cele i operują innymi obiektami badawczymi. Wychodząc z tego założenia, wskazuję na różnice, jakie zachodzą między socjologiczną a kulturoznawczą metodą badawczą. Stanęłam w opozycji do koncepcji, że podejście socjologiczne i kulturoznawcze jest tożsame. W ramach przyjętej przeze mnie teorii socjologia zajmuje się materiałem ludzkim, kulturoznawstwo natomiast abstrahuje od materiału ludzkiego i dotyczy zachowania, działania i komunikacji.
W teorii systemowej komunikacja jest równoznaczna z procesem przystosowania, wytyczania, konfrontacji konstruktywnych komunikatów, służących zachowaniu systemu kultury. Kultura natomiast, będąca rzeczywistością znaków, gwarantuje spójność systemu komunikacyjnego za pośrednictwem obrazu świata. W badaniach zakładałam, że komunikacja nie jest ukierunkowana na przekazywanie treści. Zajmowałam się nie tyle poszczególnymi wypowiedziami, ile właściwościami manifestującymi się w tych wypowiedziach, wskazującymi na ogólne cechy kultury polskiej. Przebieg komunikacji jest uwarunkowany istniejącymi i obowiązującymi scenariuszami uzasadnieniowymi i tworzonymi dla potrzeb sytuacyjnych scenariuszami legitymizacyjnymi, nadającymi sens (w wymiarze kulturowym) danej wypowiedzi. Jak potwierdziły wyniki badań scenariusze manifestują się w każdym procesie komunikacji. Znajomość ich jako czynnik przynależności do danej kultury jest konieczna.
Na podstawie otrzymanych danych sformułowałam wnioski dotyczące klas i kategorii semantycznych poszczególnych scenariuszy, a mianowicie podczas jazdy taksówką, będąc w poczekalni u lekarza i będąc w sklepie. Badane przeze mnie sytuacje komunikacyjne – potoczne i względnie przewidywalne – pozwoliły mi na wyróżnienie dwóch spójnych klas semantycznych, które nazwałam klasą tematyczną i aktualną. Wyniki wykazały, że scenariusze komunikacyjne są uwarunkowane sytuacją tylko do pewnego stopnia. Bowiem z uwagi na klasy i kategorie semantyczne, scenariusze poszczególnych typów są zróżnicowane w klasie tematycznej, natomiast pokrywają się w klasie aktualnej. Prowadzi to do ogólnego wniosku, że bez względu na sytuację, w jakiej podejmowana jest komunikacja, tematy (klasy i kategorie semantyczne) pokrywają się.