Coraz częściej o edukacji mówi się w kontekście jej redefinicji i uczynienia szkół instytucjami zwinnymi, nastawionymi na współodpowiedzialność osób zaangażowanych w edukację.
Pomocne w zrozumieniu tej transformacji może być podejście job crafting.
Czym jest job crafting?
Procesem wprowadzania zmian w zadaniach i/lub w relacjach w ramach wykonywanej pracy. Dostosowując tę definicję do edukacji, job crafting jest metodą budowania zaangażowania i poczucia sensu uczenia się i nauczania.
Zapraszam do lektury – przewodnika, rozkładającej job crafting w edukacji na czynniki pierwsze.
W pierwszej kolejności zastanówmy się, w jakich obszarach może zachodzić modelowanie pracy metodą job crafting w edukacji?
Są to przede wszystkim:
- Sposób pracy nad zadaniami.
- Elastyczna liczba i rodzaj zadań dydaktycznych.
- Decyzyjność na poziomie zadań; tj. zadania „skrojone na miarę”.
- Energia do realizacji zadań.
- Dbałość o dobrostan.
- Sposób myślenia o nauce. Zamiast myśleć o nauce jak o obowiązku, zacząć myśleć jak o szansie.
- Sposób myślenia o relacjach w szkole.
Warunki (środowisko pracy), na które powinniśmy zwrócić uwagę, to:
- Motywacja do podjęcia działania.
- Potrzeba sensu nauki.
- Potrzeba pozytywnego obrazu samego siebie.
- Potrzeba stowarzyszania się i współpracy.
- Autonomia działania.
- Swoboda w planowaniu i realizacji zadań.
- Czynnik samokontroli: „im większa kontrola ze strony nauczyciela, tym mniejsza otwartość na współdziałanie ucznia”.
W kolejnych częściach cyklu przedstawię praktyki wdrażania job crafting w edukacji.
Job crafting jako kompetencja przyszłości.
Job crafting w edukacji realizuje wyzwania kompetencji przyszłości, między innymi redefinicji i przejęcia przez osoby uczące się odpowiedzialności za proces uczenia. W opublikowanym dokumencie OECD Future of Education and Skills 2030 poświęconym temu zagadnieniu – Conceptual learning framework Students Agency for 2030 – przeczytamy o wynikach diagnostyki procesów edukacyjnych. Wyniki, przedstawione w poniższym diagramie kołowym, są cenne o tyle, że zostały wypracowane przez osoby uczące się (uczniów i studentów) wyniki badań.
Więcej na ten temat przeczytamy w: Tomasz Greczyło, Słoneczny model współodpowiedzialności
Autor tak tłumaczy poszczególne elementy diagramu:
0 (Silence) – Cisza – stan, w którym ani młodzi, ani dorośli uczestnicy działań edukacyjnych nie wierzą, że uczniowie-studenci stanowią podmiot wysiłków edukacyjnych i mogą wnieść swój wkład w procesy nauczania-uczenia się. Dlatego młodzi ludzie pozostają milczący, podczas gdy dorośli generują i kierują wszystkimi inicjatywami oraz podejmują wszystkie decyzje.
1 (Manipulation) – Manipulacja – sytuacja, w której dorośli wykorzystują młodych ludzi do wspierania celów i realizacji działań własnych stwarzając pozory, że inicjatywa pochodzi od uczniów-studentów.
2 (Decoration) – Dekoracja – etap, w którym dorośli wykorzystują fakt zaangażowania młodych ludzi, aby nadać działaniom rangę szczególnie ważnych, także w szerszym aspekcie edukacyjnym, czy społecznym.
3 (Tokenism) – Pozorowanie – stan, w którym dorośli podejmują jedynie pobieżne lub symboliczne wysiłki w celu zaangażowania młodych ludzi. W konsekwencji obszar, w którym decyzje (wybory) uczniów-studentów są uwzględniane jest niewielki lub symboliczny. Nadal młodzi ludzie mają jedynie pozory świadomości bycia podmiotem działań edukacyjnych.
4 (Assigned but informed) – Dysponowanie – sytuacja, w której młodym ludziom przypisuje się określone role i informuje się o tym, jak i dlaczego są angażowani w procesy nauczania-uczenia się. Jednocześnie oczekuje się, że nie wezmą udziału w kierowaniu lub podejmowaniu decyzji dotyczących przedsięwzięcia edukacyjnego lub ich roli w jego realizacji.
5 (Adult led with student input) – Kierowanie – etap, w którym dorośli autorytarnie kierują działaniami młodych ludzi. Z uczniami-studentami konsultuje się sprawy kluczowe dla realizowanych przedsięwzięć edukacyjnych i informuje o podjętych decyzjach. Jednak to dorośli są odpowiedzialni za prowadzenie i moderowanie dialogu z młodymi ludźmi oraz podejmowanie finalnych decyzji.
6 (Shared decision making, adult led) – Współkierowanie – stan, w którym kluczowe decyzje w procesach nauczania-uczenia się podejmowane są wspólnie przez dorosłych oraz uczniów-studentów. Młodzi ludzie są częścią procesu decyzyjnego w trakcie realizacji działań, jednak przedsięwzięcia są prowadzone i inicjowane przez dorosłych.
7 (Young people-initiated and directed) – Inicjowanie – sytuacja, w której młodzi ludzie inicjują i kierują przedsięwzięciami edukacyjnymi przy wsparciu dorosłych. Teraz to dorośli są konsultowani i mogą wskazać, czy doradzić przy podejmowaniu decyzji, ale ostatecznie wszystkie decyzje podejmują uczniowie-studenci.
8 (Young people-initiated, shared decisions with adults) – Współodpowiedzialność – etap, w którym młodzi ludzie inicjują procesy nauczania-uczenia się, a decyzje podejmowane są wspólnie przez młodych ludzi i dorosłych. Animowanie i prowadzenie działań edukacyjnych to równoprawne partnerstwo między młodymi ludźmi i dorosłymi.
Po zapoznaniu się z powyższym raportem dochodzimy do wniosku, że przed nami – nauczycielami – ogrom pracy. Ale warto podjąć wyzwanie.